شب یازدهم به صبح رسید در حالی که اجسادشهیدان در گوشه و کنار پراکنده و خیمه ها سوخته و غارت شده بودند.
با فرارسیدن روز غم آلود پس از عاشورا،وقایع مربوط به روز یازدهم را به نقل از پژوهش های دکتر محمدرضا سنگری در ادامه بخوانید.
حوادث صبح یازدهم محرم
سپیده دم غم آلود کربلا در یازدهمین روزدر حالی دمید که بوی خون در مشام فضا پیچیده بود و اجساد پاک شهیدان در گوشه گوشه یخاک پراکنده. خیمه های نیم سوخته و غارت شده و ن و کودکانی که خواب آرام نداشتند،آماده حوادث بعد می شدند و سپاه عمر سعد که آن شب را در خواب گذرانده بود، برخاستند.
امام سجاد(ع) در تب می سوخت و عمه اش زینب(س)پرستار او بود. ن و کودکان با لباس های پاره پاره و بدن های تازیانه خورده و صورتنیلی از سیلی، منتظر اسرات بودند. گوش دخترکان در سرقت گوشواره ها پاره شده بود، پاهااز تاول و زخم و خار سرشار بود و قلب ها اندوه خیز و آه ریز و چشم ها مهمان مداوم اشکها.
بریدن سر شهدا
عمر سعد فرمان داد تا سرهای شهیدان را جداکنند. برخی شهدا در همان صحنه نبرد سرشان از تن جدا شده بود. عبدالله بن عمیر کلبی،عمربن جناده، خلف فرزند موسم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر اسدی، عثمان بن علی بن ابی طالبو جعفر بن علی بن ابی طالب (برادران حضرت عباس)، و امام حسین(ع) از جمله این شهدا بودند.
جز این هفت شهید، گزارشی از جداکردن سردیگر شهیدان در روز عاشورا ذکر نشده است. سر چند شهید هم جدا نشد که از آن میان حربن یزید ریاحی، حسن بنحسن و جون بن حوی ذکر شده اند.
سه تن از مبارزان کربلا نیز، شش ماه تایکسال بعد از کربلا بر اثر زخم ها در اسارت و زنجیر به شهادت رسیدند. جز این سه تن،دو فرزند حضرت مسلم، محمد و ابراهیم را نیز باید افزود که از کربلا گریختند و پس ازدستگیری و زندان و رهایی توسط زندانبان، در راه رفتن به مدینه دستگیر شدند و کنار فراتبه شهادت رسیدند.
پس از جداکردن سرها، عمر سعد دستور دادسرها میان قبائل تقسیم شود. گویا میزان شرکت قبائل در کربلا معیار سهم آنان می شد.بعد از آنان فرماندهان و لشکر آماده حرکت به کوفه شدند.
تعداد کشته شدگان سپاه عمر سعد
هیچ آمار مشخص و دقیقی از میزان کشته شدگانسپاه عمر سعد، از نخستین مرحله جنگ -تیرباران صبح عاشورا و عکس العمل یاران امام- دردست نیست. درباره آمار کشته شدگان سپاه دشمن در دومین مرحله و رزم یاران امام 268 تنحداقل و 449 تن حداکثر در نبرد تن به تن گزارش شده است.
با افزودن آمار کشته شدگان به دست بنی هاشمبر آمار قبلی، 1142 نفر و آمار حداکثری 1351 کشته خواهد بود. این آمار غیر از افرادیاست که به دست امام حسین(ع) کشته شدند.
عشق ورزی به اباعبدالله و نوعی جبران شکست-در ذهن کسانی که کربلا را با کشته شدن امام و یارانش نوعی شکست می دانستند- باعث شدهتا در کتب مختلف آمارهای اغراق گونه از جمله کشته شدن 45 هزار نفر از سپاه فقط به دستحضرت ابوالفضل و امام حسین، گزارش شود. بر این نیز باید افزود که گرایش به اسطوره وبهره گیری از عنصر تخیل در عرضه چنین آمارهایی بی تاثیر نیست.
در مجموع اگر ارقام بالای گزارش شده و اعدادمبهم را بر ارقام پیش گفته بیافزاییم، تعداد کشته شدگان دشمن از 2500 تن نخواهدکرد.
ای نکته را هم باید افزود که در صحنه نبردهمه کشته شدگان با شمشیر و تیر نبوده اند، گاه در هجوم و گیر و دار نبرد سوارانی زیردست و پای اسب ها بر اثر ازدحام کشته شده اند.
جدال بر سر تقسیم سرها
همان گونه که در غارت خیمه ها یا بر سرمعلوم کردن قاتل هر شهید میان یاران عمر سعد کشمکش بود، در حمل سرها به کوفه نیز میانسپاهیان جدال رخ می داد. این جدال برای دریافت صله از عبیدالله زیاد، اثبات حضور درکربلا و گاه ریشه در عنادها و قساوت ها و انتقام ها داشت.
جدال وقتی به اوج می رسید که به سر بزرگانیچون حبیب، زهیر، بریر و مهم تر از آن سر بنی هاشم می رسیدند.
اختلاف تعداد سرها را از 72 تا 92 نوشتهاند. به درستی نمی توان معلوم کرد که جز راس مبارک امام حسین(ع) که پیش تر به کوفهبرده شد، دیگر سرها را همراه کاروان اسیران حمل کردند یا زودتر از آنان به کوفه ساندند.
ظهر و عصر روز یازدهم
در نیمروز روز یازدهم، عمر سعد آهنگ بازگشتبه کوفه کرد. در این هنگام مجموعه ای از کودکان، ن و امام سجاد(ع) آماده حرکت میشدند.
وضعیت کاروان اسیران بسیار دردناک و اندوهبار بود. حضرت زینب(س) جکع پراکنده را با سختی و دشواری گرد آورده بود. چشم ها همهبه او بود و او پناهگاه و یاور این لحظه های بی پناهی و غربت و اسارت بود.
عبور از کنار قتلگاه
گزارش های تاریخی درباره گذار و بازماندگانکربلا از کنار گودال قتلگاه و زیارت پیکر به خون آغشته امام متفاوت است، گزارش ها گواهآن است که در لحظه های شهادت امام حسین(ع)، حضرت زینب شاهد صحنه بوده است و به گودالقتلگاه نزدیک شده است. اما در روز یازدهم و حرکت به سمت کوفه، چند قول وجود دارد.
الف- برخی گزارش ها نشان از آن دارد کهعبور از کنار گودال قتلگاه، عمدی و برای آزار بیشتر روانی بازماندگان بوده است.
ب- در لهوف آمده است: آنگاه ن را ازخیمه بیرون آوردند و آن را آتش زدند. آنان سر و پای بیرون آمدند و به اسارت رفتند.در آن هنگام گفتند، شما را به خدا سوگند ما را از قتلگاه حسین(ع) عبور دهید. چون چشمن به پیگر شهیدان افتاد، ناله و شیون سردادند و بر گونه های سیلی نواختند.
شیوه به اسارت بردن اهل بیت
ن که به گزارش کامل بهایی» بیست تنبودند و کودکان و مردان را آماده حرکت کردند. اینکه اسیران را بر شتران کجاوه دار یا سوار کردند دو قول وجود دارد. قول نخست و مشهور آن است که اسیران را بر شترانیلنگ و بی روپوش قرار دادند. اما این که این قول از کربلا تا کوفه و دمشق را شامل میشود یا وضعیت کاروان را در حرکت از کوفه به شام، معلوم نیست.
به نظر می رسد تلاش عمر سعد بر آن بود کهاسرا به گونه ای وارد کوفه شوند که هم توان و رمقی برایشان نمانده باشد تا بتوانندعکس العملی از خود نشان دهند و هم با تحقیرآمیزترین وضعیت درآیند تا پیروزی نظامی اوشاخص تر و چشمگیرتر باشد.
آرامش و دلداری
در طول این راه، حضرت زینب، علی رغم همهرنج ها و داغ ها به دلداری و تسلی خاطر داغ دیدگان می پرداخت. مراقبت از کودکان و پرستاریاز امام سجاد(ع) مهم ترین جلوه های این مهربانی و همدلی زینب در طول این راه توان فرساست.
ماندن کاروان اسیران کنار دروازه کوفه تاصبح روز دوازدهم
کاروان اسیران همراه با عمر سعد و جمعیاز سپاهیانش فاصله دوازده فرسخی کربلا تا کوفه را از حدود ظهر تا شبانگاه طی کردند.لحظه ورود به شهر کوفه هوا تاریک شده بود و عمر سعد ناگزیر شد کنار دروازه کوفه درنگکند و با استفاده از نگهبانان شب را بگذراند تا صبح هنگام اسیران را وارد کوفه کندو به دارالاماره ابن زیاد برساند.
به نظر می رسد در این هنگام عمر سعد پیا به کوفه اعزام و خبر را شبانگاه به عبیدالله بن زیاد رسانده باشد. قرائن نیز نشانمی دهد که از صبح زود روز دوازدهم، شهر کوفه در محاصره و مراقبت شدید نیروها بوده استو جاسوسان، حرکات مشکوک را تحت نظر داشته اند و چند هزار نفر اوضاع را را بررسی میکردند و هیچ کس حق حمل سلاح یا خروج مسلحانه از خانه را نداشته است.
,کوفه ,ها ,امام ,عمر ,کشته ,عمر سعد ,کشته شدگان ,به کوفه ,حسین ع ,امام حسین
درباره این سایت